بررسی تجمع فلزات سنگین در رسوبات و پالایش آن توسط گیاه نی (phragmites australis) رودخانه ی دز

از جمله مهم ترین روش های بررسی فلزات سنگین به عنوان آلاینده، استفاده از پایشگر های زیستی است که می توانند به عنوان شاخصی مناسب جهت بیان کیفیت محیط زیست مورد استفاده قرار گیرند. با توجه به نقش گونه های ماکروفیت در پالایش برخی آلاینده های محیطی که تأثیر به سزایی در سلامت محیط زیست منطقه دارند؛ در پژوهش حاضر به منظور بررسی وضعیت آلودگی رودخانه دز شهرستان دزفول و تأثیر گونه های گیاهی غالب موجود در منطقه ، غلظت فلزات سنگین cu, pb, zn و cd در اندام های زیرزمینی، ساقه و برگ های گونه ماکروفیت آبزی phragmites australis و همچنین نمونه های رسوب رودخانه، مورد مطالعه قرار گرفت. آماده سازی نمونه ها با ترکیب 4:1 اسید نیتریک به اسید پر کلریک به کمک دستگاه هضم کننده انجام گرفت و در نهایت میزان غلظت عناصر مورد مطالعه با دستگاه جذب اتمی (کوره و شعله) اندازه گیری گردید. نتایج حاصل نشان می دهند، غلظت فلزات مس، سرب، روی و کادمیوم در رسوبات به ترتیب 02/12، 98/12، 48/108 و 19/0 می باشد؛ همچنین غلظت این فلزات در ساقه، برگ و اندام های زیرزمینی گیاه نی برای فلز مس به ترتیب90/1، 78/3 و22/7، برای فلز سرب به ترتیب 27/0، 59/0 و 67/2 برای فلز روی به ترتیب 79/30، 98/44 و 22/52 و برای فلز کادمیوم 05/0، 12/0 و 28/0 می باشد. بیشترین تجمع فلزات در اندام های زیرزمینی گیاه بوده و غلظت فلزات در اندام ها به ترتیب ساقه < برگ < اندام زیرزمینی کاهش می یابند؛ که می توانند تحرک کم این عناصر از اندام-های زیرزمینی به اندام های هوایی را پیشنهاد کنند. فلزات مس، سرب و کادمیوم در اندام های گیاهی دارای غلظت های کمتر از حدود سمیت تعریف شده، بودند؛ درحالی که غلظت فلز روی از محدوده ی بحرانی تعریف شده بیشتر می باشد. از سوی دیگر بالا بودن مقدار شاخص انتقال برای فلز روی (45/1) می تواند بیانگر توانایی بالای انتقال این فلز در گیاه باشد. همچنین نتایج نشان داد بین غلظت فلز سرب در رسوبات و اندام های زیرزمینی همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد؛ بنابراین احتمال می رود اندام زیرزمینی گیاه نی، پایشگری مناسب برای آلودگی ناشی از عنصر سرب در رسوبات منطقه باشد. در همین راستا اهمیت بکار گیری گیاه نی به عنوان یک گیاه پالایشگر و جاذب برای فلزات مورد مطالعه مطرح می گردد.